وب دو چیست؟
بيش از سه سال از ورود مفهوم وب ۲ به دنياي IT مي‌گذرد و هم اكنون جست‌وجوي اين عنوان در گوگل، ميليون‌ها نتيجه را در اختيارمان مي‌گذارد. وب ۲ از جمله مفاهيمي است كه موافقان سينه چاك دارد و مخالفين آتشين. گروهي آن نسل را نسل جديد وب مي‌دانند و بعضي آن را يك شعار تبليغاتي با تاريخ مصرف معين مي‌خوانند، اما گروه موافقان پرشمارتر از مخالفان هستند و به شدت در پي تبيين شكل‌ها و گزاره‌هاي مختلف آن.
وب۲ البته چيزي ملموس يا نرم‌افزاري خاص يا سرويس ويژه‌اي نيست. وب ۲ پلتفرم يا سكوي نرم‌افزاري جديدي نيست و با فناوري‌هاي AJAX كه در حال متحول كردن برنامه‌نويسي صفحات وب است نيز ارتباط مستقيمي ندارد، حتي گوگل هم كه از مظاهر و نمادهاي وب ۲ است را نمي‌توان محصول وب ۲ برشمرد، پس وب دو چيست؟
وب ۲ قبل از هر چيز يك مفهوم است، مفهومي كه پس از تغييراتي كه در كاربرد و كاركرد وب و به طور دقيق‌تر اينترنت پيش آمد، تبلور يافت. در حقيقت وب ۲ زماني مفهوم پيدا كرد كه كاربران بسياري عادت به ايجاد تعامل با اينترنت و وب پيدا كردند. كاربران بسياري شروع به نوشتن وبلاگ كردند. سايت‌هاي اينترنتي دو طرفه شدند و جريان جديدي از اطلاعات از سمت كاربران به سمت اينترنت روان شد.
وب ۲ زماني پا به عرصه گذاشت كه شبكه‌هاي تبادل فايل پديد آمدند. كسي از شبكه‌هاي Napster انتظار نداشت كه پايگاه بزرگي از آهنگ‌ها و ترانه‌ها را براي استفاده همگان روي شبكه بگذارد بلكه اين كاربران Napster بودند كه محتواي شبكه را براي يكديگر فراهم مي‌كردند و پا به اشتراك‌گذاري ترانه‌ها، هم به حجم پايگاه داده غيرمتمركز مي‌افزودند و هم حجم داده‌هاي اينترنت را افزايش مي‌دادند.
اگر گوگل به عنوان يكي از نمادهاي وب ۲ شناخته مي‌شود بدان علت است كه گوگل چيزي به غير از سرويس نيست. اما اين سرويس به تنهايي فاقد ارزش است زيرا جست‌وجوي زماني معني پيدا مي‌كند كه «چيزي» براي جست‌وجو وجود داشته باشد و اين كاربران و ساكنان وب هستند كه محتوايي را فراهم مي‌كنند كه جست‌وجو در آن لازم مي‌آيد. يعني بدون مشاركت مستقيم كاربران اينترنت، سرويسي مانند جست‌وجو كم‌اثر خواهد شد.
همچنين گوگل از منظر ديگر نمونه‌اي از كاربردهاي جديد وب كه به آن وب۲ گفته مي‌شود محسوب مي‌گردد. شما براي استفاده از گوگل به هيچ سكوي خاصي يا نصب نرم‌افزار خاص و خلاصه هيچ آمادگي قبلي ويژه‌اي نياز نداريد. براي استفاده از آن نيز هيچ وجه خاصي را نمي‌پردازيد، هيچ مجوزي را خريداري نمي‌كنيد، كاري به باز يا بسته بودن سورس آن نداريد، به سازگاري يا ناسازگاري آن با هيچ نرم‌افزار يا سخت افزار فكر نمي‌كنيد و نگران استفاده از جديدترين نسخه آن هم نيستند.
گوگل سرويسي است براي استفاده كه در زيربناي خود به مديريت پايگاه داده‌ها متكي است. پايگاه داده‌ها كه كاربران اينترنت مرتبا در حال افزايش حجم آن هستند. گوگل بابت استفاده از خدمات پايه‌اي وجهي دريافت نمي‌كند همانگونه كه كاربران نيز بابت افزايش حجم پايگاه داده‌هاي آن پولي طلب نمي‌كنند.
همين نمونه سبب شده است كه نگاه به نرم‌افزار تغيير كند. بحثي كه امروزه در شركت‌هاي بزرگ مطرح است آن است كه يك نرم‌افزار به عنوان يك «بسته» مفهوم خود را از دست داده است و بايد نرم‌افزار را به عنوان يك سرويس درنظر گرفت كه با مقياس‌پذيري بالا است و البته نرم‌افزاري در حالت «بتاي دائمي» كه به طور مستمردر حال بهبود و توسعه است.
اما وب ۲ تحول ديگري را نيز در مفهوم مالكيت به وجود آورد. در اينجا لازم است مثالي ديگر بزنيم و از ويكي‌پديا يكي ديگر از نمادهاي مهم وب۲. ويكي‌پديا و همه زيرمجموعه‌هايش به عنوان بستري مطرح شدند كه طالب مشاركت همگان هستند البته با صرف‌نظر كردن از مفهوم كپي‌رايت و حق مالكيت.
شما مي‌توانيد به همان آساني كه مطلبي را در ويكي‌پديا منتشر مي‌كنيد، در مطالب ديگران نيز دست ببريد و آنها را ويرايش كنيد تا تغيير دهيد.
اين كار يعني ويكي‌پديا، پديدآورندگان آن و مشاركت‌كنندگان در توسعه آن از حق مالكيت مطالب گذشته‌اند تا در عوض به گستره جهاني برسند. اين عمل هم بهره‌گيري از هوش و خرد جمعي را سبب مي‌شود و هم بر خلاف ظاهر آن، دائره‌المعارف قابل اطمينان را مي‌سازد. در الگويي مانند ويكي‌پديا در حقيقت اين مشتريان يا كاربران هستند كه به يكديگر سرويس مي‌دهند و هر چه بيشتر كاربران بيشتري از آن استفاده مي‌كنند به كيفيتي از آن افزوده مي‌شود.
اما دگرگوني مفهوم مالكيت در وب۲ جنبه‌هاي ديگري نيز يافته است. همه برنامه يا سرويس‌هاي كاربردي مهمي كه امروزه به عنوان پيشگامان وب۲ از آنها ياد مي‌كنيم مانند گوگل، آمازون، ebay يا نپستر، داراي يك بانك اطلاعاتي تخصصي هستند و سرويس آنها مبتني بر مديريت آن بانك اطلاعاتي تخصصي هستند و سرويس‌آنها مبتني بر مديريت آن بانك اطلاعاتي يا پايگاه داده است. اما اين داده‌ها مال چه كسي هستند؟
به نمونه‌اي مانند سايت آمازون نگاه كنيد. اين سايت اطلاعات اوليه كتاب‌ها را از سايت‌ها يا منابع ديگر جمع‌آوري مي‌كند اما در غني كردن هر چه بيشتر داده‌ها مي‌كوشد و چيزهاي ديگري مانند تصاوير يا اطلاعات پشت جلد كتاب‌ها فهرست مطالب، برخي فصل‌هاي نمونه، توضيحات كاربران نقدهاي كاربران، مرور كتاب‌ها و …را به آنها مي‌افزايد.
به اين تركيب از ارزش افزوده ايجاد شده به داده‌هاي اوليه كه به مدد مشاركت كاربران ايجاد شده استفاده مي‌كند در نتيجه چالشي ايجاد خواهد شد بر سر مفهوم كپي‌رايت و چگونگي استفاده از داده‌ها و اين هم از ويژگي‌هاي جديد وب۲ است و چند نمونه‌هاي كه آورده شد تنها مشتي از خروار است براي نشان دادن مفهوم جديدي كه وب۲ نام گرفته است مفهومي كه آرام‌آرام جاي خود را باز خواهد كرده و دگرگوني‌هايي را سبب خواهد شد.